Η δράση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στο σεισμό της Θεσσαλονίκης (Ιούνιος 1978)

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Του Εθελοντή Πυροσβέστη Ηλία Μπεμπεκίδη (Π.Κ. Σταυρού Θεσσαλονίκης)

 

    Πριν από 40 Χρόνια, 20 Ιουνίου του 1978 στις 23:04 μ.μ ένας σεισμός μεγέθους 6,5 R με επίκεντρο ανάμεσα στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη συντάραξε τη Θεσσαλονίκη. Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στη δράση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Θεσσαλονίκης, μέσα από μαρτυρίες βετεράνων πυροσβεστών.

   Η σεισμική δραστηριότητα που ξεκίνησε το Μάιο του 1978, κατέληξε στον κύριο αυτό σεισμό, ο οποίος έγινε αισθητός σε όλη τη Βόρειο Ελλάδα, τη πρώην Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Εκτυλίχτηκαν σκηνές πανικού. Μέρος των κατοίκων προσπαθούσαν να εγκαταλείψουν την πόλη, ενώ άλλοι έσπευδαν πανικόβλητοι να γυρίσουν στα σπίτια τους, δημιουργώντας κυκλοφοριακό χάος που εμπόδιζε τη γρήγορη διέλευση των οχημάτων παροχής άμεσης βοήθειας να φτάσουν στα σημεία που έχουν πληγεί.

   Όλες οι μονάδες υγείας έχουν τεθεί σε συναγερμό. Οι μεγαλύτερες καταστροφές που έχουν γίνει στο κέντρο της πόλης αφορούν την πλατεία Ναβαρίνου, την οδό Τσιμισκή, το στρατοδικείο, έναν κινηματογράφο στο Βαρδάρη στην οδό Φιλικής Εταιρείας, ενώ μια πτέρυγα από το παλαιό κτίριο όπου στεγαζόταν η ‘’Μέριμνα του παιδιού’’ κατέρρευσε χωρίς ανθρώπινες απώλειες. Δεκάδες αυτοκίνητα στη Βασιλίσσης Σοφίας έχουν καταπλακωθεί από καταρρεύσεις μπαλκονιών  των γύρω παλιών κτιρίων. Στην πλατεία Πτολεμαίων καταστράφηκε ολοσχερώς ο τελευταίος όροφος ενός ξενοδοχείου με αποτέλεσμα ένας τουρίστας να υποκύψει στα τραύματα του στο νοσοκομείο. Σύμφωνα με μαρτυρίες: «Οι πολυκατοικίες άνοιγαν και έκλειναν μεταξύ τους», «Ένα τεράστιο σύννεφο σκόνης σκέπασε τους δρόμους», «Σοκαριστήκαμε, τα χάσαμε, νιώθαμε ότι είχαμε ψευδαισθήσεις,  οι δωδεκαώροφες πολυκατοικίες ταλαντεύονταν σαν παιδικό παιχνίδι».

    Στη πλατεία Ιπποδρομίου στην οδό Νικηφόρου Φωκά αρ. 26 συνέβη η μεγάλη τραγωδία. Η οκταώροφη γωνιακή πολυκατοικία με υπόγειο και δυο καταστήματα στο ισόγειο της, αφού πρώτα έγειρε ελαφρώς προς την πλατεία Ιπποδρομίου, ελάχιστα λεπτά μετά το σεισμό κατέρρευσε πλήρως με μια υπόκωφη, απόκοσμη βοή παγιδεύοντας τους ενοίκους της.

Χρονικό             

     Ο Α’ Πυροσβεστικός Σταθμός τότε βρισκόταν επί της οδού Πρίγκηπος Νικολάου 33 στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Στο ίδιο κτίριο συστεγαζόταν η Διοίκηση Πόλεως και το Κέντρο Ασύρματης Επικοινωνίας (Κ.Α.Ε.). Διοικητής του Σταθμού ήταν ο Επιπυραγός Ντόντουλος Ιωάννης και Αξιωματικός υπηρεσίας της Γ’ φυλακής ο Υποπυραγός Χαραλαμπόπουλος Νικόλαος. Ο Αρχιπυροσβέστης Χατζηαγγέλου Κωνσταντίνος, είχε βάρδια εκείνο το βράδυ και είχε οριστεί οδηγός στο 1^ο όχημα της εξόδου. Ξετυλίγοντας τα γεγονότα των ημερών εκείνων, αναφέρει: « Ήρθε ένας Υπομοίραρχος από το κοντινό 3^ο Αστυνομικό τμήμα της Πρίγκηπος Νικολάου, και λέει στον ΑΞ.ΥΠ. Χαραλαμπόπουλο, ότι έπεσε η πολυκατοικία του ‘’Νίκου’’. Χωρίς να έχει κανείς μας πλήρως συνειδητοποιήσει τι έχει γίνει,, εγώ απαντάω «ερχόμαστε». Ανοίγω τις πόρτες (ρεμίζα) και βγάζω έξω το Πυροσβεστικό πατώντας τη σειρήνα ώστε να έρθουν και οι άλλοι. Στο όχημα μπαίνει ο πυροσβέστης Μίλτος Κωνσταντινίδης και αναχωρούμε. Οι υπόλοιποι πυροσβέστες της βάρδιας ακολουθούν  με τα πόδια (η απόσταση ήταν 250 μέτρα) και ένα όχημα «Magirus» ξεκίνησε με οδηγό τον Αληζιώτη Γεώργιο .

    Στρίβοντας το όχημα δεξιά επί της οδού Ιπποδρομίου, από το σύννεφο σκόνης που δημιουργήθηκε λόγω της κατάρρευσης δεν μπορούσες να δεις τίποτα. Άναψα τους προβολείς και πήγα μερικά μέτρα πιο κάτω. Τα μπάζα είχαν μια έκταση που έφτανε μέχρι την οδό Πρίγκηπος Νικολάου. Ανέφερα στον Αληζιώτη που ακολουθούσε με το δεύτερο όχημα να μην μπει στην οδό  Ιπποδρομίου λόγω στενότητας του δρόμου από παρκαρισμένα οχήματα. Πλησιάζοντας περισσότερο μες τη σκόνη και το σκοτάδι, είδαμε την πεσμένη οικοδομή. Με τον πυροσβέστη Κωνσταντινίδη προεκτείναμε το προβολέα του οχήματος και ανεβήκαμε στα ερείπια με προσοχή, διότι υπήρχαν και πεσμένα καλώδια της ΔΕΗ, ενώ ταυτόχρονα έφτασαν και οι υπόλοιποι πυροσβέστες. Με τον προβολέα είχαμε μια εικόνα… ρίξαμε και λίγο νερό να καταλαγιάσει η σκόνη, και ξεκινήσαμε τον απεγκλωβισμό. Υπήρχε ένα άνοιγμα μεταξύ των δυο πλακών, που είχαν πέσει η μια πάνω στην άλλη, και από εκεί ανασύραμε κάποιους επιζώντες. Μπαίνοντας σιγά σιγά μέσα στα ερείπια αρχικά εντοπίσαμε  μια υπερήλικη γυναίκα σε κακή κατάσταση, μες το χώμα, από τη σκόνη δεν φαινόταν, μια άλλη κοπέλα τη βρήκαμε νεκρή και δεν μπορούσαμε να πάρουμε τη τσάντα από τα χέρια της... βγάζαμε συνεχώς κόσμο. Την πρώτη μέρα ουσιαστικά δουλεύαμε με τα χέρια, τους πρώτους που βρήκαμε το πρώτο βράδυ τους μεταφέραμε με πατζούρια, (θυμάμαι είχαμε βάλει την πρώτη γυναίκα που βρήκαμε), επειδή δεν είχαμε ακόμη φορεία... Οι πρώτες στιγμές ήταν πολύ δύσκολες και όσοι  διασώθηκαν, διασώθηκαν την πρώτη μέρα. Από τη  δεύτερη μέρα και μετά δεν εντοπίστηκε κανείς επιζών και  ουσιαστικά επικεντρωθήκαμε στον εντοπισμό και την ανάσυρση θυμάτων…». Ο Πυρονόμος ε.α Πολύχρονος Γεώργιος αναφέρει χαρακτηριστικά : «Από τη είσοδο της οδού Νικηφόρου Φωκά την επομένη μέρα που ξημέρωσε βρήκαμε μια γυναίκα με τα δυο της παιδιά που είχαν καταπλακωθεί. (…) Κάποιοι ανεβαίνανε να βοηθήσουν και κάποιοι κατεβαίνανε το κλιμακοστάσιο την ώρα που κατέρρευσε η πολυκατοικία, αυτό το καταλαβαίναμε έτσι όπως τους αντικρίζαμε μέσα. Οι έρευνες στα ερείπια συνεχίζονταν όλη τη νύχτα με ενισχύσεις...

   Πρωί - πρωί φτάσανε σκαπτικά μηχανήματα προς απομάκρυνση μπαζών επίσης κλήθηκε γερανός μεγάλου ανυψωτικού βάρους από τον λιμένα Θεσσαλονίκης προς μετακίνηση επιλεγμένων σωρών ερειπίων δίχως όμως το επιθυμητό αποτέλεσμα καθώς οι πλάκες έσπαγαν στη μέση…»

   Οι περισσότερες σωροί  βρέθηκαν στην είσοδο - πλατύσκαλο της οδού Νικηφόρου Φωκά, ομαδικός τάφος και θέαμα απερίγραπτης τραγικότητας. Οι πυροσβέστες αφού έκοβαν τις κολώνες που είχαν πέσει πάνω στις σωρούς, τις έδεναν, προκειμένου να μετακινηθούν και εφόσον σχηματιζόταν άνοιγμα έμπαιναν για να τις ανασύρουν. Οι ενέργειες πραγματοποιούνταν κάτω από δυσμενείς συνθήκες,

Αμέσως μετά τον σεισμό ο Β΄ Π.Σ. Θεσσαλονίκης ειδοποιείται να μεταβεί για κατάσβεση πυρκαγιάς και εκρήξεις φιαλών, εξαιτίας του σεισμού σε ζαχαροπλαστείο επί της οδού Λαγκαδά 1, ενώ στη συνέχεια μεταβαίνει στο συμβάν στην Ιπποδρομίου.  Ο Γ΄ Π.Σ. Θεσσαλονίκης ειδοποιείται να επέμβει σε δύο περιστατικά πυρκαγιών που αφορούν ανάφλεξη λαδιού σε διαμερίσματα, ενώ στις 01:34 π.μ (21.07.1978), δέχεται κλήση να μεταβεί για συνδρομή στη κατάρρευση της πολυκατοικίας (της Ιπποδρομίου). Όσοι από τους πυροσβέστες απουσίαζαν νομίμως (άδεια-ρεπό) προσέτρεξαν οικιοθελώς άμεσα στους Πυροσβεστικούς Σταθμούς τους ή στο τόπο κατάρρευσης της μοιραίας πολυκατοικίας στη πλατεία Ιπποδρομίου πριν από οποιαδήποτε ενημέρωση ή ανακοίνωση γενικής επιφυλακής. Κατά το πρώτο 24ωρο οι πυροσβέστες ανέσυραν 10 τραυματίες. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποια αποσπάσματα της ομιλίας του Διοικητή Πόλεως Αντιπύραρχου Αστεριάδη Χρήστου στην εφημερίδα Ελληνικός Βορράς (24.06.1978) «…Η Πυροσβεστική Υπηρεσία ήταν η πρώτη που ανέσυρε τους πρώτους ζώντας – τραυματίες της οικοδομής. Ο καθένας πυροσβέστης με προσωπική ευθύνη και πρωτοβουλία χωρίς τ’ απαραίτητα μέσα, για το «ιδιάζον συμβάν» και έως ότου συντονιστεί το όλο σχέδιο με τις άλλες Υπηρεσίες προσπαθούσαν με κίνδυνο της ζωής τους να προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Και λέω ‘’ιδιάζον συμβάν’’ διότι η οικοδομή που έπεσε ήταν λόφος από σκόνη και τσιμέντο. Δεν υπήρχαν καθόλου ανοίγματα για να μπορέσουμε με φακούς και φωνές να επικοινωνήσουμε με τους τυχόν επιζώντες. Ίσως εδώ έγκειται και η καθυστέρηση της ανευρέσεως όλων των θυμάτων και της εν γένει αποπερατώσεως του όλου δύσκολου έργου.

   …Υπάρχουν ακόμη πυροσβέστες που αγνοούν ακόμη την τύχη των οικογενειών τους. Φόρτωσαν τις ευθύνες του πατέρα και της μάνας τους στις γυναίκες τους και αυτοί βρίσκονται στην υπηρεσία του καθήκοντος…

   Καθ όλη την διάρκεια της νύχτας διενεργούνται περιπολίες της πυροσβεστικής υπηρεσίας ανάμεσα στους διάφορους καταυλισμούς για οτιδήποτε συμβεί, αλλά κυρίως για ψυχολογικούς λόγους. Επίσης ανά πάσα στιγμή ενημερώνεται ο Αρχηγός του Π.Σ. και έχει δώσει εντολή στον Διοικητή της Θεσσαλονίκης να ζητήσει οποιαδήποτε βοήθεια χρειαστεί από άλλες πόλεις όσο και από το Αρχηγείο. Το Αρχηγείο ήδη έχει στείλει οχήματα για ενίσχυση.  Επιβεβαίωση του ότι οι πυροσβέστες έχουν σαν σκοπό της ζωής τους το καθήκον είναι ότι ένας Πυροσβέστης επί 30 ώρες εργάζεται οικειοθελώς και μάλιστα με κίνδυνο της ζωή του».

  Αξίζει να τονιστεί στο σημείο αυτό ένα σχόλιο του δημοσιογράφου: «Κάτι πολύ σημαντικό είναι ότι, την στιγμή της συνεντεύξεως μας με τον Διοικητή κτύπησε το τηλέφωνο του γραφείου του και η κόρη του ρώτησε τι θα κάνουν. Η απάντηση ήταν: Ξεχάστε με. Κάντε ότι νομίζετε και έκλεισε το τηλέφωνο…». 

    Η Π.Υ. Θεσσαλονίκης σε ανακοίνωση της παρακαλεί να μην χρησιμοποιούνται οι ανελκυστήρες εάν πρώτα δεν ελεγχτούν από ειδικούς μηχανικούς, διότι υπάρχει κίνδυνος μετά το σεισμό να υπέστησαν βλάβες και να προκληθεί ατύχημα. Ο Πυρονόμος ε.α Πολύχρονος Γεώργιος θυμάται «(…) Μας καλούσαν για εγκλωβισμούς ασανσέρ. Οι οικοδομές είχαν αδειάσει και τύχαινε κάποιες φορές που πήγαινε κάποιος να πάρει ρούχα από το διαμέρισμα και ακούγανε φωνές από το ασανσέρ. Πολλές όμως πολυκατοικίες ήταν με πολλές ρωγμές και φοβόμασταν και οι ίδιοι για τις ζωές μας… άλλωστε γινόντουσαν και μετασεισμοί».

                                                                                                                                                                  

Επίλογος

   Το συμβάν στην Ιπποδρομίου έληξε για την Π.Υ.Θ. επισήμως στις 28 Ιουνίου. Συνολικά 197 πυροσβέστες πήραν μέρος στο τραγικό συμβάν της πολυκατοικίας, επιδεικνύοντας υψηλή αίσθηση του καθήκοντος, κατορθώνοντας να φέρουν σε πέρας ένα έργο ακραία δύσκολο, όσο και ψυχοφθόρο, έχοντας ανασύρει 10 ζωντανούς και 39 νεκρούς.  

    Η Π.Υ. Θεσσαλονίκης συνέχιζε να προσφέρει προς το κοινωνικό σύνολο εξαιτίας του σεισμού και κατά το επόμενο χρονικό διάστημα. Συνέδραμε την Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων Βορείου Ελλάδος (Υ.Α.Σ.Β.Ε) με εξοπλισμό, όπως διάθεση κλιμακοφόρου ή βραχιονοφόρου οχήματος, στην αποκόλληση επικίνδυνων  κομματιών οικοδομών σε ύψος (σοβάδων αποκοπές μαρκίζων κτλ) έως και στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Μάλιστα και τότε παρατηρήθηκαν περιστατικά καταρρεύσεων τμημάτων από όπου υπήρξαν μικροτραυματισμοί πολιτών.

   40 Χρόνια μετά, γι αυτούς που βρέθηκαν πρώτοι στα συντρίμμια της πολυκατοικίας, οι  τραγικές στιγμές που βιώσαν στοιχειώνουν ακόμη τη μνήμη τους.

 

Σημείωση: Οι φωτογραφίες προέρχονται  από το αρχείο του Μιχάλη Παππού,16ecee.org, Παλιές φωτογραφίες Θεσσαλονίκης και Εφημερίδα Ελληνικός Βορράς.

 

Ευχαριστίες:

   Ο συντάκτης του άρθρου θα ήθελε να ευχαριστήσει ιδιαιτέρως τον Αντιστράτηγο Π.Σ. ε.α Χατζηαγγέλου Κωνσταντίνο, τους Πυρονόμους ε.α Πολύχρονο Γεώργιο και Δεσλή Φιλοκτήμων για την μοναδική και πολύτιμη βοήθεια που προσέφεραν στο επετειακό αυτό αφιέρωμα. Επίσης θερμές ευχαριστίες οφείλονται και στον Πύραρχο Παχίδη Κωνσταντίνο Διοικητή Νομού Θεσσαλονίκης για την πολύτιμη συμβολή του.