«Με επτά σήματα χεριών, ο εναλλακτικός τρόπος επικοινωνίας κατά την χρήση στολών χημικής προστασίας»

Για τη μέγιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων των στελεχών του Πυροσβεστικού Σώματος κατά τη διεξαγωγή του επιχειρησιακού έργου, σύμφωνα με την αποστολή τους, υπό συνθήκες μέγιστης ασφάλειας προσωπικού και μέσων εφαρμόζονται σχέδια – μνημόνια, αλλά και τα πρωτόκολλα ενεργειών και επέμβασης, μεταξύ άλλων και σχετικά για την αντιμετώπιση περιστατικών, όπου εμπλέκονται επικίνδυνα υλικά.

Ταυτόχρονα, όλες οι δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας έχουν ρόλο κυρίως στην πρόληψη και αντιμετώπιση των συνεπειών από περιστατικά που εμπλέκονται επικίνδυνα υλικά. Σχετικές οδηγίες και σχέδια είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. https://www.civilprotection.gr/el/technological-planning

Σύμφωνα με την παράγραφο 1α του άρθρου 75 του ν. 4662/2020 (A’ 27): «Το Πυροσβεστικό Σώμα, για την εκπλήρωση της αποστολής του, είναι αποκλειστικά αρμόδιο, ιδίως για την αντιμετώπιση των συνεπειών από τις φυσικές, τεχνολογικές και λοιπές καταστροφές, όπως σεισμούς, πλημμύρες, χημικές βιολογικές ραδιολογικές πυρηνικές (Χ.Β.Ρ.Π.), μετεωρολογικές, υβριδικές απειλές, καθώς και τη διάσωση ατόμων, περιουσιών και υλικών αγαθών που κινδυνεύουν από αυτές. Για τον σκοπό αυτόν αξιοποιεί τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία και πληροφορίες, προετοιμάζει, οργανώνει και κινητοποιεί τις πυροσβεστικές δυνάμεις, τα μέσα και τον εξοπλισμό και ζητά τη συνδρομή άλλων αρχών, υπηρεσιών και φορέων.

Στον κανονισμό λειτουργίας των Ειδικών Μονάδων Αντιμετώπισης Καταστροφών (Ε.Μ.Α.Κ.) του Πυροσβεστικού Σώματος, έχει προβλεφθεί και λειτουργεί το Τμήμα Διαχείρισης Καταστροφών, όπου υπάγονται και οι ειδικές Ομάδες: α) Η Ομάδα Υποβρυχίων Διασώσεων (Ο.Υ.Δ.), β) Η Ορειβατική Ομάδα Έρευνας Διάσωσης (Ο.Ο.Ε.Δ.), γ) Η Κυνοφιλική Ομάδα Έρευνας Διάσωσης (Κ.Ο.Ε.Δ.) και δ) Η Ομάδα Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών Απειλών και Τεχνολογικών Ατυχημάτων (Χ.Β.Ρ.Π. & Τ.Α.)

Η ομάδα Αντιμετώπισης Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών Απειλών καθώς και Τεχνολογικών Ατυχημάτων (Χ.Β.Ρ.Π. & Τ.Α.) έχει ως αποστολή: α) Την αντιμετώπιση πυρκαγιών και άλλων συμβάντων σε εγκαταστάσεις διυλιστηρίων, χώρων αποθήκευσης και διακίνησης πετρελαιοειδών και λοιπών εύφλεκτων υλών, μονάδων αποθήκευσης, δικτύου μεταφοράς ή σταθμού διανομής Φυσικού Αερίου και λοιπών καυσίμων αερίων. β) Την αντιμετώπιση πυρκαγιών και άλλων συμβάντων σε εγκαταστάσεις μονάδων παραγωγής, πυλώνων, γραμμών μεταφοράς και σταθμού διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. γ) Την αντιμετώπιση διαρροών και διαφυγών επικίνδυνων χημικών ουσιών, καθώς και άλλων περιβαλλοντικών ατυχημάτων σε οποιεσδήποτε εγκαταστάσεις και ειδικότερα σε εκείνες που υπάγονται στην Κοινοτική Οδηγία SEVESO, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα. δ) Την αντιμετώπιση των συνεπειών από Χημικές, Βιολογικές, Ραδιολογικές και Πυρηνικές (Χ.Β.Ρ.Π.), προσβολές που μπορούν να προέλθουν από κακόβουλη − τρομοκρατική ενέργεια, δολιοφθορά κ.ά., με σκοπό την μέγιστη δυνατή μείωση των επιδράσεων από τέτοιου είδους περιστατικά. ε) Την αντιμετώπιση μεγάλων αεροπορικών, σιδηροδρομικών, οδικών, θαλάσσιων και λοιπών ατυχημάτων που απαιτούν ειδικές γνώσεις και ανάλογο εξοπλισμό και στ) Τη διάσωση ανθρώπων, ζώων και υλικών αγαθών που κινδυνεύουν από τις παραπάνω αιτίες, καθώς και την διαχείριση απωλειών υγείας.

Όλα τα μέλη των Ομάδων Χ.Β.Ρ.Π. & Τ.Α. έχουν λάβει βασική εκπαίδευση σε ειδικό πιστοποιημένο Σχολείο Χ.Β.Ρ.Π. του Πυροσβεστικού Σώματος από πιστοποιημένους εκπαιδευτές και υποβάλλονται τακτικά σε εκπαίδευση συντήρησης. Εκπαιδεύσεις, μετεκπαιδεύσεις και ασκήσεις πραγματοποιούνται τακτικά, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε ακαδημίες του εξωτερικού. Ταυτόχρονα, επικαιροποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα τα μνημόνια ενεργειών επέμβασης. Ήδη προγραμματίζεται από την Διεύθυνση Αντιμετώπισης Καταστροφών του Αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώματος, refresh course CBRN στις νέες τεχνικές καθαρισμού και απολύμανσης.

Η επικοινωνία και οι εναλλακτικές μορφές της, μεταξύ εκείνων που θα κληθούν για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, είναι ζωτικής σημασίας και προϋποθέτει γνώση στην χρήση του εξοπλισμού που υπάρχει στην κατοχή του χρήστη, ή γνώση και αντίληψη στην κατανόηση σημάτων με τα χέρια. Η τεχνολογία πάντοτε έχει τον πρώτο λόγο, αλλά έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις αστοχίας των ασυρμάτων, φορητών πομποδεκτών, νέας γενιάς ειδικών πομποδεκτών κ.λπ. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν περιπτώσεις παρεμβολών στις επικοινωνίες, παράσιτα, κακόβουλες ενέργειες, ξαφνική απώλεια ενέργειας ασυρμάτου, αδυναμία μετάδοσης σήματος σε κλειστούς χώρους, βλάβες, συσκευές αποκλεισμού σημάτων, αλλά και πολλές ακόμη πιθανότητες, όπου οι μέθοδοι επικοινωνίας που υποδεικνύει η σύγχρονη τεχνολογία, μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στο ζεύγος επέμβασης σε περιστατικά με επικίνδυνα υλικά.

Η πιθανότητα να χαθούν οι επικοινωνίες σε ένα συμβάν, ενώ ο Πυροσβέστης είναι εντός χημικής στολής, θεωρείται πιθανή. Αυτό το θέμα τέθηκε στη Διεύθυνση Αντιμετώπισης Καταστροφών του Αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώματος. Για την επίλυσή του, πραγματοποιήθηκε ειδικό σεμινάριο C.B.R.N.E. στην εταιρία Draeger Hellas S.A. με εκπαιδευτή τον Ιωάννη Ρέτσιο, ειδικό σε θέματα εξοπλισμού και εκπαιδευτή μέσων ατομικής προστασίας.

Συγκεκριμένα, δέκα (10) στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος από την 1^η και 2^η Ε.Μ.Α.Κ., εκπαιδεύτηκαν στον εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας με τη χρήση των χεριών.

Η γνώση επτά (7) κινήσεων των χεριών, που μπορούν να απομνημονευτούν εύκολα, είναι ζωτικής σημασίας για το ζεύγος επέμβασης που χρησιμοποιεί στολές χημικής προστασίας κατά την διάρκεια αντιμετώπισης του περιστατικού. Οι κινήσεις αυτές αποτυπώνονται κάτωθι:

1. Ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας ρωτάει το συνάδελφό του, «είσαι καλά; όλα καλά;» και ο έτερος χειριστής μπορεί να απαντήσει με τον ίδιο χαιρετισμό, είτε είναι το ζευγάρι του, είτε ο αξιωματικός σκηνής σε μακρινή απόσταση. Η κίνηση γίνεται με ένα από τα δύο χέρια, συνήθως με το δεξί, σε σχήμα γροθιάς, ακουμπώντας την κορυφή της κεφαλής, επαναλαμβανόμενα τουλάχιστον τρείς φορές. Ο χειριστής πάντα κοιτάει αυτόν που θέλει να ρωτήσει ή να απαντήσει.

2. Ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας, υποδεικνύει ότι «Δεν έχει αέρα», αυτό μπορεί να οφείλεται είτε σε πτώση της πίεσης της αναπνευστικής του συσκευής, λόγω χρήσης, είτε σε βλάβη. Χρειάζεται άμεση παρέμβαση προς αποκατάσταση του αέρα. Η κίνηση γίνεται με ένα από τα δύο χέρια, συνήθως με το δεξί, φέρνοντάς το στο ύψος του λαιμού, με συνεχείς κινήσεις και την παλάμη ανοιχτή, κίνηση επαναλαμβανόμενη τουλάχιστον τρείς φορές. Ο χειριστής πάντα κοιτάει αυτόν που θέλει να ειδοποιήσει.

3. Ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας, ειδοποιεί ότι «υπάρχει κίνδυνος στο χώρο του» υψώνοντας τα δύο του χέρια, ακριβώς μπροστά από την οματοθυρίδα της χημικής στολής, σταυρώνοντάς τα σε σχήμα «Χ». Η κίνηση γίνεται με τα δύο χέρια και καλό είναι να έχει μια επανάληψη τρείς φορές με παύση στο σχηματισμό «Χ». Ως κίνδυνος στο χώρο μπορεί να είναι η παρουσία επικίνδυνων χημικών ή εκρηκτικών, ή άλλες πιθανές αιτίες που ο χειριστής θεωρεί επικίνδυνες. Ο χειριστής πάντα κοιτάει αυτόν που θέλει να ειδοποιήσει.

4. Ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας, ειδοποιεί ότι «θέλει να βγει έξω από την στολή του» αυτό γίνεται με την χρήση και των δύο χεριών. Ο χειριστής χρησιμοποιεί τους αντίχειρές του τεντωμένους προς την έξω μεριά της παλάμης και με κυκλικές επαναλαμβανόμενες κινήσεις δείχνει ότι πρέπει να βγει από την στολή. Οι λόγοι που μπορεί να συμβεί αυτό είναι πολλοί, όπως να έχει κάνει έμετο, να έχει υπερβολική εφίδρωση, να έχει ξεπεράσει το όριο των 30 λεπτών εντός της χημικής στολής, να έχει δυσλειτουργία ένα εξάρτημα και να δυσκολεύεται στο χειρισμό της χημικής στολής κλπ. Ο χειριστής πάντα κοιτάει αυτόν που θέλει να ειδοποιήσει.

5. Ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας, ειδοποιεί ότι «Χρειάζεται βοήθεια» αυτό επιτυγχάνεται με την ανύψωση και των δύο χεριών του χειριστή πάνω από το κεφάλι του προσπαθώντας να σχηματίσει το Αγγλικό γράμμα «V». Ως βοήθεια νοείται οποιαδήποτε ανάγκη χρειαστεί ο χειριστής και δεν αρκείται στην παρουσία του ζεύγους του, αλλά υποδηλώνει ότι χρειάζεται και άλλους συναδέλφους. Ο χειριστής πάντα κοιτάει αυτόν που θέλει να ειδοποιήσει.

6. Ένα από τα πιο κατανοητά σήματα χεριών είναι αυτό όπου ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας ειδοποιεί ότι θα «Χρειαστεί Φορείο». Αυτό σημαίνει πιθανόν ανεύρεση τραυματία ή τραυματιών στο χώρο. Η κίνηση αυτή επιτυγχάνεται με την κίνηση και των δύο χεριών πάνω και κάτω, αντιγράφοντας την κίνηση που κάνουμε όταν πιάνουμε ένα φορείο και το ανασηκώνουμε από το έδαφος. Ο χειριστής πάντα κοιτάει αυτόν που θέλει να ειδοποιήσει.

7. Ένα από τα πιο σημαντικά σήματα με χέρια είναι αυτό του άμεσου κινδύνου, όχι μόνο για τους χειριστές των στολών χημικής προστασίας, αλλά και για αυτούς που βρίσκονται πιο μακριά, όπως ο αξιωματικός σκηνής ή άλλοι συνάδελφοι. Η κίνηση γίνεται ανασηκώνοντας και τα δύο χέρια σαν να θέλετε να πετάξετε και με επαναλαμβανόμενες κινήσεις ειδοποιεί ο χειριστής της στολής χημικής προστασίας ότι υπάρχει «ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΚΚΕΝΩΣΤΕ».

Τα δέκα (10) στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος που εκπαιδεύτηκαν στη συγκεκριμένη διαδικασία εναλλακτικής επικοινωνίας με επτά σήματα χεριών, κατά τη διάρκεια αντιμετώπισης περιστατικών, με τη χρήση στολής χημικής προστασίας, θα κληθούν σύντομα για να εκπαιδεύσουν όλους τους πυροσβέστες συναδέλφους τους, που είναι ορισμένοι για την αντιμετώπιση ανάλογων συμβάντων.

Τα επτά σήματα χεριών, ως τρόπος εναλλακτικής επικοινωνίας, καταγράφηκαν στο παρακάτω video, που είναι διαθέσιμο προς κάθε ενδιαφερόμενο.